Inwoners denken mee over toekomst zorg

Net als de rest van Nederland vraagt ook Zeeland zich af: hoe houden we de zorg voor iedereen toegankelijk? Dat los je alleen samen op. En zo richtten 4 grote zorgaanbieders samen met zorgverzekeraar CZ de Zeeuwse Zorg Coalitie op. Daarin werken nu 66 partijen samen, van zorgaanbieders, gemeenten tot aan financiers. Dat is op zich al bijzonder. Maar dat zij dat ook samen met inwoners doen, dat is uniek.

Hoe is het Burgerberaad Zorg in Zeeland tot stand gekomen en wat leverde het op? Marieke van Noort, adviseur regionale participatie van INVOLV, spreekt hierover Pascalle de Looff, projectleider inwonerparticipatie Zeeland bij Zorgbelang Brabant | Zeeland.

Een interview

Wat was de aanleiding voor het burgerberaad?

“Vanaf het begin vond de Zeeuwse Zorg Coalitie (ZZC) dat zij de inwoners moest betrekken bij de verandering van de zorg. Daarom gingen Inge Tra (programmamanager patiëntenparticipatie bij CZ) en Elmar Franken (algemeen directeur van de Provincie Zeeland), op zoek naar een manier om dat te doen. Een burgerberaad bleek het beste middel om zoveel mogelijk mensen mee te laten denken. Niet alleen de usual suspects, de mensen die zich altijd bij dit soort gelegenheden aanmelden.”

Hoe hebben jullie het beraad vervolgens aangepakt?

“Het allerbelangrijkste was de inbedding, zoals wij dat noemen. Ervoor zorgen dat beleidsmakers, politici en professionals bij alle gemeenten en zorginstellingen begrijpen dat het burgerberaad niet vrijblijvend is. Dat ze straks iets met de uitkomsten moeten doen. Of in gesprek moeten gaan als een voorstel misschien niet uitgevoerd kan worden.

Alle burgervoorstellen met 50% of meer stemmen komen in het Inwonerakkoord Zorg Zeeland en al die voorstellen krijgen opvolging. Dat is natuurlijk spannend. Beleidsmakers of bestuurders zijn gewend hun eigen plan te trekken. En nu gaan er 300 inwoners over meepraten. Misschien denken die er wel heel anders over? We trokken er anderhalf jaar voor uit om het commitment te krijgen.”

Waren alle gemeenten meteen enthousiast?

“Niet meteen. Dat verschilde per gemeente. We hielden inspiratiebijeenkomsten voor zorgaanbieders en gemeenten, waarbij we ook raadsleden uitnodigden. Daarin legden we de bedoeling en werkwijze uit. Dan ontmoet je gemeenten die zelf nog zoeken hoe ze participatie vorm kunnen geven. Die sloten graag aan. Gemeenten die er zelf al ver mee zijn, vonden dit burgerberaad erbij ingewikkeld. Die vreesden dat het hun eigen participatieactiviteiten doorkruist.”

Hoe kregen jullie ze dan toch mee?

“Door alle feedback heel serieus te nemen. En te bekijken hoe we het konden organiseren zonder die gemeentelijke processen te dwarsbomen. Daarbij is heldere communicatie essentieel. Door duidelijk te maken dat het niet om gemeentelijke aangelegenheden gaat, maar om het provinciale niveau. Wat hebben we in Zeeland nodig?”

En hoe ging dat met de zorgaanbieders?

“Dat verliep anders. Bij gemeenten heb je een democratisch proces. De zorgaanbieders behoren tot de Zeeuwse Zorg Coalitie waar het idee tenslotte vandaan kwam. Natuurlijk vonden ook zij het spannend om zich vooraf te committeren aan uitkomsten die ze nog niet kenden.”

Hoe kwamen jullie aan deelnemende inwoners? En hoe stel je de groep samen?

“We wilden een goede afspiegeling van de Zeeuwse bevolking. Om uiteindelijk een representatieve groep van 300 inwoners over te houden, vroegen we de gemeenten in totaal 10.000 inwoners uit te nodigen, door loting uit hun Basis Personen Registratie (BPR). Per gemeente een aantal naar omvang van die woonplaats. Die kregen een uitnodiging per brief om zich online of per post aan te melden. Het verbaasde ons overigens hoeveel papieren aanmeldingen we terugkregen. Goed leerpunt: denk niet te veel in online.

Zorgprofessionals en ambtenaren die geen uitnodiging ontvingen, konden zichzelf aanmelden.
Zo werkten we naar een verdeling van 62,5% gelote inwoners, 12,5% zorgprofessionals, 12,5% ambtenaren en politici, en 12,5% overige geïnteresseerden.
Eind januari hadden we 770 aanmeldingen. Daaruit volgde een tweede loting voor de representatieve steekproef naar 300 deelnemers.”

Hoe konden de inwoners vervolgens bijdragen?

“Met deze 300 inwoners hielden we de zogenoemde Inwonertop. Dat was de eerste bijeenkomst, bedoeld om de onderwerpen vast te stellen. Dat deden we door hen de open vraag te stellen wat zij belangrijk vinden. Waar lopen ze tegenaan? We wilden dat de inwoners van Zeeland de onderwerpen bepaalden, niet de beleidsmakers. Dat vond iedereen superspannend. Maar die onafhankelijkheid is volgens ons een heel belangrijk uitgangspunt bij een burgerberaad.”

Ik was één van de gespreksleiders. Vooral het enthousiasme viel me op. Hoe heb jij die dag ervaren?

“Het was zeker een bijzonder inspirerende bijeenkomst. Overigens realiseerden we ons pas vrij laat dat je voor zo’n top met 300 mensen ook 40 gespreksleiders nodig hebt. Die moet je wel werven en trainen. Dat is een hele organisatie. Voorbereiding is dus essentieel.”

Ik merkte in de gesprekken het belang van het commitment van de ZZC. De deelnemers voelden dat hun inbreng ertoe doet, waardoor ze ook serieus bijdroegen. Dat was mooi om te zien. Wat gebeurde er vervolgens met de onderwerpen?

“Aan het slot van de Inwonertop vroegen we de deelnemers wie er in werkgroepen met de onderwerpen aan de slag wilden. Weer was het enthousiasme groot. We verwachtten zo’n 100 deelnemers voor 10 werkgroepen. Het werden er 200 in 19 werkgroepen. Het zegt nogal wat, dat zoveel mensen bereid zijn vrije tijd in te leveren om samen de zorg een stap verder te brengen. Doordat mensen de onderwerpen zelf aandragen, zie je dat de betrokkenheid groot is.  Er kwamen spontaan wervingsacties voor werkgroepen. Vriendschappen zijn er zelfs uit ontstaan en via LinkedIn zijn mensen er zelf na de 3 werkgroepsessies mee verdergegaan. Zonder stimulans van de organisatie. Wij hebben ze vooral gefaciliteerd.
Lastig was het soms om de gezamenlijke verantwoordelijkheid te behouden. Wie zich eenmaal aan een werkgroep had verbonden, had soms minder oog voor de andere 18 onderwerpen.”

Hoe bepaalden jullie welke voorstellen doorgaan?

“Dat deden we tijdens het zogenoemde Inwonerakkoord afgelopen juni. Elke werkgroep presenteerde zijn voorstellen uit de Inwonertop aan de andere deelnemers en bezoekers. In de middag volgde de stemming. Elk voorstel met 50% of meer van de stemmen is opgenomen in het Inwonerakkoord Zorg Zeeland.

Een belangrijke rol daarbij speelt het online platform DenkMeeZorgZeeland.nl. Daar stond en staat alle informatie uit het Burgerberaad. Iedereen kon zich daar voorbereiden. Wie niet fysiek aanwezig kon zijn, kon daar bijdragen. En dat blijft zo. Want het platform blijft belangrijk voor het vervolg.”    

Wat gebeurt er nu verder?

“Zoals beloofd, gaat de Zeeuwse Zorg Coalitie nu met de voorstellen aan de slag. Het DenkMee-platform blijft daarbij belangrijk. Als iemand een ervaring over de zorg wil delen. Of elders in het land slimmigheden ziet, die ook voor Zeeland interessant zijn, kan dat een plaats krijgen op het platform. Daar moeten ook professionals op kunnen reageren. Dat is fase 2 die we nu ingaan. Daar loopt nu een subsidieaanvraag voor.”

Dankjewel Pascalle voor dit inkijkje. Dit is zuivere inwonerparticipatie. Ik ben benieuwd hoe dit samengaat met patiëntenparticipatie, waarbij opgeleide ervaringsdeskundigen een stap verder gaan.

“De opdracht van de Zeeuwse Zorg Coalitie was natuurlijk om inwoners te betrekken. Dat gaat over alle domeinen heen. We deden ook een subsidieaanvraag voor die combinatie van inwoner en patiënt. Inwonerparticipatie en patiëntenparticipatie zouden elkaar heel goed kunnen versterken. Hoewel je natuurlijk als patiënt ook altijd inwoner bent.”